Πέμπτη 9 Αυγούστου 2007

Βραχογραφίες. Μια προϊστορική τέχνη

Ως Τέχνη έχει επικρατήσει να θεωρείται κάθε δραστηριότητα και έκφραση του ανθρώπου που, αξιοποιώντας γνώση, εμπειρία, δεξιότητα και αισθητική αντίληψη, παράγει δημιουργήματα τα οποία του καλύπτουν ανάγκες του βίου (αυτοσυντήρησης, ισχύος και νοήματος). Η αισθητική θεώρηση και η τεχνική ικανότητα είναι θεμελιακοί όροι της τέχνης.

Η Ζωγραφική ως τέχνη αναφέρεται στη παραγωγή και τη δημιουργική αναπαράσταση (πάνω σε μια επιφάνεια) μιας εικόνας αντικειμενικής ή φανταστικής, δια μέσου της υποκειμενικής εργασίας και με τη συνδρομή ορισμένων φυσικών μέσων (όπως γραφίδα, μολύβι, πινέλο, χρωματικές ύλες, πέτρα, ύφασμα, χαρτί κ.α.)

Πρώτος που έγραψε ιστορία της ζωγραφικής ήταν ο Αριστόδημος (γύρω στα 200 μ.Χ.) που όμως δεν διασώθηκε. Η ζωγραφική, όπως και κάθε ανθρώπινη εκφραστικότητα αντανακλά την εποχή της. Έχει μεγάλη ιστορία και συνδέεται άμεσα με την διαμόρφωση, την εξέλιξη και τις περιόδους του ανθρώπινου πολιτισμού.

Κατά τους προϊστορικούς χρόνους αναπτύχθηκε μιας ορισμένης μορφής προϊστορική τέχνη που χαρακτηρίζεται από δύναμη, εντυπωσιακή ζωντάνια και φρεσκάδα. Η επικρατούσα ιστορική περιοδολόγηση της είναι :
· Παλαιολιθική περίοδος: 30.000-10.000 π.Χ. (Βραχογραφίες, σπηλαιογραφίες, ειδώλια)
· Μεσολιθική περίοδος: 10.000-8.000 π.Χ. (Κυνηγετικές και καλλιεργητικές απεικονίσεις, χρήση γαιωδών υλικών και ζωικού λίπους κ.α.)
· Νεολιθική περίοδος: 8.000-3.000 π.Χ. (Κεραμεικός διάκοσμος, ζωγραφική των αγγείων, τέχνη του ψηφιδωτού)

Η βραχογραφία ήταν η πρώτη προϊστορική ζωγραφική. Χρησιμοποιούνται χρώματα διαφόρων αποχρώσεων, όπου συχνά κυριαρχεί το κόκκινο. Ως υλικά παίρνονται οστά ασβεστοποιημένα, τριμμένα και ανακατεμένα με λίπος ή ρητίνη. Τα βασικά χρώματα είναι γεώδη. Κόκκινη ώχρα από αιματίτη, μαύρο από κάρβουνο, καφέ και κίτρινο από λιμονίτη ή από συνδυασμό αιματίτη και οξειδίου του μαγγανίου, γαλάζιο από τριμμένο λαζουρίτη και πράσινο από χαλκό. Οι λαοί της Μεσογείου και της ΄Απω Ανατολής είχαν βελτιώσει τις ζωγραφικές τους με υδροχρώματα πάνω σε τοίχους επικαλυμμένους με λεπτό κονίαμα. Μαμούθ, Βίσονες, ταύροι, ελάφια, άλογα, ψάρια, φώκιες, πιγκουΐνοι, κυνηγητικές παραστάσεις, μαζί με φιγούρες ανθρώπινες, καθώς και άλλες παράξενες παραστάσεις, ένα πλήθος μορφών χαραγμένες και ζωγραφισμένες σε βράχους και στα τοιχώματα των σπηλαίων. Η θέση των βραχογραφιών καθώς και η θεματική τους ενδεχομένως να σχετίζονται με κάποιο είδος συμπαθητικής μαγείας και διεξαγωγής τελετουργικών πρακτικών.

Ως παλαιότερες έως σήμερα γνωστές βραχογραφίες αναφέρονται αυτές στα Σπήλαια Chauvet της Γαλλίας (ηλικίας 32.500 ετών). Μέσα σε αυτά διασώθηκε μια μεγάλη προϊστορική πινακοθήκη που εκτός των συνήθη θέματα της πανίδας δείχνει παράξενες απεικονίσεις, εικόνες πτηνανθρώπων κ.α.




































Στο σπήλαιο Lascaux της Γαλλίας (ηλικίας 13.000 ετών) το όποίο το αποκάλεσαν «Παρεκλήσιο Σιστίνα της προϊστορίας». βρίσκεται ένα σημαντικό και ωραίο σύνολο προϊστορικής τέχνης καλά διατηρημένο.
























Στο σπήλαιο Altamira της Ισπανίας (ηλικία 13.000 ετών) έχουμε έγχρωμες βραχογραφίες που παριστάνουν βίσωνες και έχουν φιλοτεχνηθεί με βάση το κόκκινο χρώμα και μαλακές υποσκιάσεις. Τα σχέδιά ρεαλιστικά, διατηρούνται σε θαυμάσια κατάσταση και ήταν η απαρχή της μελέτης των παλαιογραφικών σπηλαιογραφιών.

































Στην αφρικάνικη Σαχάρα (Tassili, Tadrart Acacus,Messak Settafet κ.α. ) έχουμε βραχογραφίεςπου αποτυπώνουν διαφορετικές τεχνικές και διάφορα θέματα που η χρονολόγησή τους αποτελεί αντικέιμενο διαφωνίας, με επικρατούσα την άποψη που αναφέρεται ότι αυτές είναι δημιουργήματα των πρώτων κοινοτήτων των κυνηγών στα τέλη της μεσολιθικής περιόδου (πριν από 10.000 έτη).





































Στην Ελλάδα έχουν ανακαλυφθεί ακιδογραφήματα και βραχογραφήματα σε διάφορες περιοχές όπως: Παγγαίο όρος, Αλιστράτη Σερρών, Κρυονέρι Καβάλας, Φίλιπποι Καβάλας, Γονικό και Ρούσσα 'Eβρου, Πετρωτά Ροδόπης, Δράμα, Αριδαία Πέλλας, Χαλκιδική και χερσόνησος του'Αθω, λίμνη Χειμαρίτιδα Φλώρινας, Κρήτη, Μάνη, Εύβοια, Νάξος, Μήλος,Φολέγανδρος, Κέρος, Γιούρα, θάσος κ.α. Πρόκειται για πανάρχαιες απεικονίσεις, κυρίως ειδών της πανίδας που υπήρχε στην περιοχή (όπως ελάφια, ζαρκάδια, μικρά ζώα αλλά και λύκους που επιτίθενται σε ελάφια, αλεπούδες, τσακάλια, σκύλους), των οποίων ο καλλιτέχνης συχνά απεικόνιζε το φύλο ενώ πολλές φορές έχουν πάνω τους καρφωμένα τα βέλη που τοξεύτηκαν ενάντιά τους. Απεικόνιζε επίσης όπλα του κυνηγιού (όπως τόξα και δόρατα) και ενίοτε τον ίδιο του τον εαυτό, δηλαδή και ανθρώπινες μορφές.

Στο Παγγαίο οι βραχογραφίες, μελετήθηκαν εξ αρχής από τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Θεσ/νίκης κ. Νικόλαο Μουτσόπουλο. Οι βραχογραφίες παρουσιάζονται με ένα τύπο ενιαίο. Ενδεχομένως να δημιουργήθηκαν από τον ίδιο λαό με τη τεχνική της διάνοιξης οπών πάνω στο σκληρό βράχο που τελικά ενώνονται μεταξύ τους και σχηματίζουν γραμμές.






















(Από: http://www.eoskavalas.com/paggaio/braxograf/braxo.htm)


Συχνά οι απόψεις για τη χρονολόγηση στα χαράγματα-παραστάσεις διαφέρουν. Ορισμένοι (Ν.Μουτσόπουλος, Χ. Παπουτσάκης), τις ανάγουν στην όψιμη εποχή του χαλκού (γύρω στην 3η χιλιετία π.Χ.) Το 1981 σε συνέδριο που έγινε στη Καβάλα οργανωμένο από την «Παύλιο Εταιρεία Ιστορικών Μελετών» και υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού, για τις βραχογραφίες στο Κρυονέρι Καβάλας (ιππείς, τόξα, ακόντια, ήλιοι και άλλα στοιχεία της φύσης,) συμμετείχε και ο ανθρωπολόγος καθηγητής της Ινδίας Σ.Μ. Μισρά, που κατά τη γνώμη του, μετά από έρευνα που έκανε στην περιοχή τις χρονολογεί στο 500.000 χρόνια π.Χ.










(Από: http://www.oreivatein.com/oreivatein/page/mountains/p/paggaio/rocks.htm)


Οι βραχογραφίες των Φιλίππων (όπως παραστάσεις ζώων, ανθρώπινες μορφές, όπλα, σκηνές κυνηγιού και διάφορα σχήματα) είναι οι πλουσιότερες και σημαντικότερες που έχουν βρεθεί στην Ελλάδα και θεωρείται πως αποτελούσαν τρόπο έκφρασης και επικοινωνίας των θρακικών φύλων που ζούσαν στην περιοχή στο τέλος της εποχής του χαλκού και στην αρχή της εποχής του σιδήρου. Το 2003 με έδρα τους Φιλίππους Καβάλας, ιδρύθηκε το «Ελληνικό Κέντρο Βραχογραφίας» (Επιστημονικός Διευθυντής ο κ. Γεώργιος Δημητριάδης) με σκοπό την καταγραφή, προστασία, συντήρηση των Βραχογραφιών. Έχει έντονη διεθνή παρουσία και είναι μέλος του «Διεθνούς Οργανισμού Βραχογραφιών» (IFRAO) και της «Επιτροπής Βραχογραφιών / Διεθνές Συμβούλιο Μνημείων και Αρχαιολογικών Χώρων» (CAR-ICOMOS)























Στην Άνδρο, (νεολιθικός οικισμός Στρόφιλας) έχουμε παραστάσεις πλοιαρίων που ανάγονται το 4.500-3.300 π.Χ. Προς το παρόν, αυτές οι βραχογραφίες ( προϊόν ανακάλυψης από την αρχαιολόγο κ. Xριστίνα Tελεβάντου) είναι θεματολογικά μοναδικές στον ελληνικό χώρο. Στην είσοδο της πύλης του οικισμού είναι χαραγμένο ένα πλοίο 30 εκατοστών μήκους. Επίσης άλλα καραβάκια υπάρχουν κατά μήκος του τείχους. Σε μια δεύτερη βραχογραφία, κάτω στη ρίζα του τείχους και σε απόσταση 1 μέτρου από αυτό, έχουμε μια σύνθεση με 17 ζώα.











Στον Έβρο,κοντά στο πομάκικο χωριό Γονικό, έπειτα από το Δέρειο και τη Ρούσσα (προς το ύψωμα Χίλια), ανακαλύφθηκαν από τον αρχαιολόγο Διαμαντή Τριαντάφυλλο βραχογραφίες που ανάγονται γύρω στο 1100 π.Χ. Αυτά τα εγχαράγματα συμφωνούν με την προϊστορική παράδοση που τοποθετεί τον Ορφέα να ζει σε εκείνη την περιοχή.































(Από: http://culture.thrace.info/?p=90)

2 σχόλια:

maria είπε...

ωραιο το ασθρο σας,ωστοσο νομιζω πως καπου υπαρχει ενα αριθμητικο λαθακι. Συγκεκριμενα παραθετω ενα τμημα του αρθρου σας : "Το 1981 σε συνέδριο που έγινε στη Καβάλα οργανωμένο από την «Παύλιο Εταιρεία Ιστορικών Μελετών» και υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού, για τις βραχογραφίες στο Κρυονέρι Καβάλας (ιππείς, τόξα, ακόντια, ήλιοι και άλλα στοιχεία της φύσης,) συμμετείχε και ο ανθρωπολόγος καθηγητής της Ινδίας Σ.Μ. Μισρά, που κατά τη γνώμη του, μετά από έρευνα που έκανε στην περιοχή τις χρονολογεί στο 500.000 χρόνια π.Χ."
Ο αριθμος 500.000 λογικα ειναι εσφαλμενος...

mavro.fws είπε...

Δεν πρόκειται για αριθμητικό λάθος
@ Μαρία αλλά για τη γνώμη του ίδιου του Surrendra Κ. Mishra. Ανάλογες επίσης χρονολογικές εκτιμήσεις, που σχετίζονται με 14 πέτρινα εργαλεία που βρέθηκαν κοντά στις υπαίθριες βραχογραφίες των ορεινών όγκων βόρεια της Καβάλας, αναφέρονται σε αρθρογραφία του ίδιου κ.α. ερευνητών στο περιοδικό "ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ & ΤΕΧΝΕΣ" τ.77,Οκτ.– Δεκ. 2000).

Ευχαριστώ για το καλό σας σχόλιο.